تخم خرفه سورتی
تخم خرفه (بذر گیاه خرفه) یکی از دانه‌های بسیار مغذی و پرخاصیت در طب سنتی ایران و بسیاری از فرهنگ‌های کهن است. خرفه گیاهی است علفی، با ساقه‌های گوشتی و برگ‌های کوچک و سبز، که بیشتر در مناطق معتدل و گرم رشد می‌کند. دانه‌های ریز و سیاه‌رنگ آن بخش ارزشمند این گیاه محسوب می‌شوند و از قدیم برای اهداف دارویی، تغذیه‌ای و حتی زیبایی مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند.
از دیدگاه طب سنتی، طبع تخم خرفه سرد و تر است؛ به همین دلیل، مصرف آن برای افرادی که دچار گرمی بدن، جوش، التهاب یا عطش زیاد هستند توصیه می‌شود. مهم‌ترین خاصیت آن، خنک‌کنندگی و کاهش حرارت بدن است. در تابستان، بسیاری از افراد برای رفع عطش و گرمازدگی، مقداری تخم خرفه را در آب خیس کرده و به‌صورت نوشیدنی میل می‌کنند. این نوشیدنی به دلیل خاصیت ژله‌ای و لعاب‌دار دانه‌ها، علاوه بر خنک‌کنندگی، به آرامش معده و دستگاه گوارش نیز کمک می‌کند.
از نظر علمی، تخم خرفه منبعی غنی از امگا-۳، منیزیم، آهن، پتاسیم و فیبر طبیعی است. مصرف منظم آن می‌تواند به کاهش کلسترول بد خون، بهبود سلامت قلب و تنظیم قند خون کمک کند. لعاب طبیعی ایجادشده پس از خیساندن دانه‌ها، خاصیت ضدالتهابی و ملین دارد و در کاهش یبوست و تسکین التهاب معده مؤثر است. همچنین وجود ترکیبات آنتی‌اکسیدان در خرفه باعث شده از آن به عنوان عامل کمک‌کننده در پاکسازی بدن از سموم و تقویت سیستم ایمنی یاد شود.
یکی دیگر از کاربردهای سنتی تخم خرفه، کاهش اضطراب و آرامش اعصاب است. نوشیدن آب خرفه یا مصرف آن همراه با دوغ یا شربت خاکشیر در روزهای گرم تابستان، می‌تواند احساس خستگی، عطش و تپش قلب ناشی از گرمی زیاد را برطرف کند. در برخی منابع آمده که خرفه به‌دلیل داشتن ترکیبات خنک‌کننده و آرام‌بخش، برای افراد دارای فشارخون بالا نیز مفید است.
برای مصرف، کافی است یک تا دو قاشق چای‌خوری از دانه‌ها را در یک لیوان آب خنک بریزید و حدود نیم‌ساعت صبر کنید تا لعاب آن ظاهر شود. سپس می‌توانید آن را به‌صورت خالص، با شکر، عسل یا ترکیب با خاکشیر مصرف کنید. بهتر است افراد با طبع سرد، تخم خرفه را همراه با موادی مانند عسل یا گلاب بخورند تا تعادل حفظ شود.
تخم خرفه مرغوب باید دانه‌های ریز، سیاه و براق داشته باشد. نمونه‌های کهنه یا آلوده معمولاً بوی ماندگی دارند یا در آب به‌خوبی لعاب نمی‌دهند. نگهداری آن در ظرف خشک و خنک، دور از نور مستقیم آفتاب توصیه می‌شود.
در مجموع، تخم خرفه یکی از ساده‌ترین و در عین حال مؤثرترین مواد طبیعی برای خنک‌سازی بدن، کمک به سلامت گوارش، کنترل قند و چربی خون و ایجاد آرامش در بدن است. دانه‌ای کوچک با خاصیت بزرگ، که جایگاهش در طب سنتی ایرانی هنوز هم مانند گذشته پررنگ است.
